Nga Dashamir ÇuberiUdhëheqës Shkencor: Akademik Emin Riza dhe Prof. Afërdita Onuzi
Kjo temë në fushën e ornamentikës së banesave gjirokastrite të
shek. XVIII-XIX për herë të parë trajtohet gjerësisht në nivel doktorate.
Materiali i marrë në shqyrtim në pjesën më të madhe të tij, është kontribut
origjinal i punës së kryer në terren nga autori. Ornamentika e banesave popullore dhe veçanërisht e asaj
gjirokastrite me gjithë rëndësinë dhe vlerat e shumta kulturore dhe artistike
që mbart, deri më sot ka qenë pjesë e studimeve të realizuara në vitet ’70 –
‘80, publikimeve të Prof. Emin Rizës dhe studiueses Fatbardha Shkupi.
Kontributi i tyre nuk është pasuar nga studiues të tjerë në vitet në vazhdim,
duke mos e thelluar studimin e ornamentikës së banesave qytetare. Në këtë
kontekst, përzgjedhja e temës duket e justifikuar dhe plotëson më së miri
nevojën për thellimin e këtij studimi. Studimi i ornamentikës së banesave
gjirokastrite, analiza e gjerë dhe e thelluar e vlerave të saj, nxjerrja në pah
veçoritë lokale të tyre, përcakton edhe rëndësinë e kësaj teze. Marrja në
shqyrtim e shembujve të ngjashëm në hapësirën shqiptare dhe ballkanase dhe
vendosja e ornamentikës së banesave gjirokastrite në raport me modelet e
përhapura në vendet fqinje, përbëjnë një kontribut që duhet vlerësuar. Disertacioni është përgatitur në dy pjesë, në të parin trajtohen
problematika të ndryshme, të ornamentikës së banesave, duke i parë ato nga anë
të përgjithshme dhe të veçanta, të shoqëruara njëkohësisht me ilustrime
fotografike. Në pjesën e dytë merren në analizë shembuj të banesave më
përfaqësuese, që pasohen nga fjalori termave dhe emrave, përfundimet dhe
rekomandimet, lista e skicimeve dhe fotove të bëra nga autori në terren dhe në
fund bibliografia.
Në pjesën e parë pas përmbajtjes dhe hyrjes vijojnë katër
krerë. Në “Hyrje” është bërë një paraqitje e përmbledhur e qëllimit,
objektivit, metodës së studimit dhe përmbajtjes së punës kërkimore.
Kreu i parë është i ndarë në dy sythe ku i pari niset nga një panoramë
e kushteve natyrore duke vënë theksin mbi karakteristikat
e tyre dhe ndikimin mbi zhvillimin e bimësisë, drufrutorëve dhe
botës shtazore të rajonit, të cilat shërbyen si motive për
zbukurimet. Në vazhdim për të plotësuar kuadrin historik të
qytetit të Gjirokastrës i është kushtuar vëmendje zhvillimit të banesës
popullore nga shek. XIV deri në fund të shek.XIX me përmbledhje
të burimeve historike dhe shënimeve të udhëtarëve.
Kapitulli i parë mbyllet me paraqitjen e atmosferës ekonomike e
shoqërore të kohës dhe
ndikimeve që vinin në rrugë të ndryshme nga orienti.
Kreu II “Ornamentika, zhvillimet kompozicionale të saj” i
ndarë në tre sythe, ku i pari trajton nga ana teorike aspektet e zhvillimit të
procesit krijues, kriteret nëpër të cilat duhet të kalojë ky proces, për tu
ndalur më pas në dukuri të veçorive të stilit dhe stilizimeve të motiveve dhe
në vazhdim theksojmë përqasjen sipas metodologjisë krahasuese, që synon
nxjerrjen në pah të vlerave dekorative të banesës gjirokastrite, me qëllim
diferencimin e ornamentikës së saj nga ajo e objekteve të kultit.
Kreu III “Motivet trashëgimore dhe teknikat artistike”, niset
me një përmbledhje të motiveve trashëgimore të banesës, duke e zgjeruar analizën
në motivet me kuptim simbolik. Në vazhdim bëhet një analizë e teknikave
artistike duke përfshirë anët teknike dhe profesionale të tyre. Paraqitja e
detajuar e gjithë shembujve të dokumentuar nga puna në terren, është një vlerë
e shtuar e këtij punimi. Përshkrimi i teknikave artistike është bërë duke i
ndarë në grupe sipas rolit të tyre funksional dhe përdorimit të materialeve:
gdhendja në gur, dru, piktura murale, piktura mbi dru, teknika e gjurmëlënies.
Kjo e fundit paraqitet si një nga shembujt interesant të rrallë, të
papërsëritshëm në llojin e vet.
Në mënyrë të veçantë në këtë kapitull trajtohen format e
kompozuara arkitaktonike dhe efekti dekorativ i tyre, ku koncepti mbi
dekorativitetin paraqitet me këndvështrim më të gjerë.
Kreu IV “Ornamentika e banesave” fillimisht paraqet
ornamentikën e zbatuar në disa tipologji banesash të Gjirokastrës krahasuar me
dekoracioet e banesave në qytetet shqiptare dhe vendeve fqinje, (Gjirokastrës,
Beratit, Krujës, Shkodrës, Prizrenit, Pejës, Janinës) duke nxjerrë në pah
tiparet dalluese midis tyre, në aspektin teknik dhe artistik të realizimit dhe
ndërtimit kompozicional. Në sythe të veçanta rëndësi i jepet shkallëzimit të
dekoracioneve sipas rëndësisë dhe funksionit të ambienteve të banimit, të odës
së miqve, divanit dhe çardakut.
Pjesa e dytë e punimit ndahet në katër krerë, ku puna
kërkimore përqëndrohet në përshkrimin faktik dhe analizën e hollësishme të
ornamentikës së banesave të veçanta dhe të grupuara të Gjirokastrës, për të
ndjekur më mirë kronologjinë e ecurisë së ornamentikës gjatë shek. të XIX.
Dekoracionet e banesave të njohura të Zekatëve, Skëndulit dhe Kikinos janë
trajtuar në krerë të veçantë, si banesa të tipologjive të ndryshme përfaqësuese
të gjysmës së parë të shek.XIX, ku analizohen veçoritë dalluese të
dekoracioneve dhe zhvillimet e tyre në kohë. Rëndësi i kushtohet raporteve të
reja që krijohen midis dekoracioneve të brendësinë dhe fasadave të jashtme,
epërsisë që teknikat artistike krijojnë ndaj njera-tjetrës.
Pas krerëve të mësipërm, vijon përmbledhja dhe përfundimet e
përgjithshme dhe rekomandimet (shqip dhe anglisht), të ndjekur më pas nga
fjalori termave dhe emrave. Së fundi, punimi kërkimor me 302 faqe mbyllet me
katalogun e ilustrimeve dhe listën e literaturës së konsultuar.
No comments:
Post a Comment